Rodzic dziecka niepełnosprawnego złożył wniosek do wójta gminy o zwrot kosztów dowozu ucznia do szkoły ponadpodstawowej (Zespół Szkół Specjalnych). Uczeń posiada orzeczenie o niepełnosprawności oraz orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez poradnię psychologiczno- pedagogiczną. Orzeczenie jest przyznane na okres do ukończenia edukacji w szkole ponadpodstawowej – niepełnosprawność autyzm w tym zespół Aspergera. Czy gmina może zawrzeć umowę na zwrot kosztów przewozu wiedząc, że zwrot kosztów przejazdu przysługuje rodzicom uczniów niepełnosprawnych, których kształcenie i wychowanie odbywa się w najbliższej szkole podstawowej a to jest szkoła ponadpodstawowa.
Odpowiedź
W przypadku, gdy z zaburzeniem ze spektrum autyzmu połączona jest niepełnosprawność ruchowa (np. afazja) lub intelektualna (co jest dosyć częstym zjawiskiem), gmina ma obowiązek zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia (art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe – PrOsw). Tym samym, w sytuacji, gdy rodzice deklarują dowóz takiego dziecka we własnym zakresie do placówki oświatowej, gmina powinna zawrzeć z nimi umowę na zwrot kosztów dowozu.
Jeżeli natomiast niepełnosprawność dziecka jest związana wyłącznie z autyzmem/zespołem Aspergera (tzn. jest typowym zaburzeniem ogólnorozwojowym, bez cech niepełnosprawności ruchowej bądź intelektualnej), zapewnienie transportu lub zwrotu kosztów dowozu do szkoły ponadpodstawowej, jest fakultatywne (art. 39 ust. 4a PrOsw).
Uzasadnienie
Obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztów przejazdu dziecka środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice, jeśli dotyczy to dzieci niepełnosprawnych oraz dzieci, których droga do szkoły przekracza odległości wskazane w ustawie Prawo oświatowe (art. 39 ust. 3 pkt 1 oraz ust. 4 PrOsw). Wykonanie tego obowiązku polega na zorganizowaniu przez gminę bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dzieci, młodzieży i uczniów we własnym zakresie, albo poprzez zwrot rodzicom kosztów przewozu dzieci do szkół podstawowych na terenie gminy.
Jednocześnie, obowiązek gminy w zakresie zapewnienia środka transportu lub pokrycia kosztów dowozu dziecka, ulega rozszerzeniu także na uczniów z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym (art. 39 ust. 4 pkt 1 PrOsw). Niepełnosprawność ruchowa czy intelektualna bywa sprzężona z autyzmem czy zespołem Aspergera, jednakże nie jest to regułą. Specjaliści w dziedzinie zaburzeń ogólnorozwojowych podkreślają, jednakże, że autyzm czy zespół Aspergera nie jest niepełnosprawnością intelektualną, a zatem – również na gruncie przepisów prawa należy te cechy i zaburzenia odróżnić od upośledzenia ruchowego czy umysłowego.
W związku z powyższym, przepis art. 39 ust. 4 pkt 1, dotyczący obowiązku zapewnienia przez gminę dowozu dzieci niepełnosprawnych do szkół, będzie miał zastosowanie do dziecka z zaburzeniami autystycznymi w przypadku, gdy dziecko to będzie również obciążone niepełnosprawnością ruchową bądź intelektualną, przy czym sam autyzm czy zespół Aspergera nie oznacza jeszcze, że dziecko w istocie taką niepełnosprawnością jest również dotknięte. Okoliczności te powinny wyraźnie wynikać z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub o stopniu niepełnosprawności.
Zastosuj!
Należy mieć jednocześnie na względzie, że organ (w tym przypadku wójt gminy) ma obowiązek rozpatrzyć każdy tego typu przypadek indywidualnie i rzeczowo ustalić, czy dziecko z danego rodzaju zaburzeniem czy niepełnosprawnością, może być zakwalifikowane jako uczeń, któremu przysługuje prawo do bezpłatnego dowozu (lub zwrotu jego kosztów) – tak m.in. stwierdził odnośnie przesłanek „najbliższej szkoły podstawowej” Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 12 czerwca 2019 roku w sprawie II SA/Bd 118/19: „To do oceny organu należy rzeczowe ustalenie, na podstawie stosowanego materiału dowodowego, która placówka szkolna będzie właściwa dla zapewnienia opieki stosownej do stopnia i rodzaju niepełnosprawności konkretnego dziecka. Odbiorcą uprawnień są dzieci niepełnosprawne, zarówno w zakresie ruchowym, jak też w zakresie ograniczeń intelektualnych. Ocena potrzeb i możliwości takich osób powinna być dokonywana w sposób szczególnie wnikliwy, roztropny i delikatny, a przede wszystkim z wykorzystaniem wiedzy fachowej. Ta zaś znajduje się m.in. w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.”
Podstawa prawna
• ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1148) – art. 39 ust. 4 i 4a,
Joanna Koralewska-Szyszka
Ekspert Portalu Oświatowego